dr Jerzy Jendrośka

Uwagi na temat projektu ustawy o zmianie ustawy o organizmach genetycznie zmodyfikowanych oraz niektórych innych ustaw (projekt z dnia 31 grudnia 2014 r.)

Uwagi ogólne

1. Projekt stanowi krok w kierunku wprowadzenia wymaganej prawem UE kontroli stosowania upraw GMO i jawności związanych z tym danych a także zgodnych z prawem UE możliwości ograniczeń stosowania upraw GMO na terenie Polski.

2. Projekt ustawy wydaje się stanowić okrojoną wersję odpowiednich przepisów dotyczących upraw roślin genetycznie zmodyfikowanych projektu ustawy GMO przedstawionego Sejmowi w 2008 roku. W przeciwieństwie do tamtego projektu nie ma ambicji kompleksowego rozwiązania stosowania produktów GMO w Polsce. Stąd też brakuje w nim pewnych przewidzianych tam rozwiązań oraz instytucji prawnych (np. instytucji sprzeciwu wobec zgłoszenia upraw GMO).

3. Proponowane rozwiązania mają na celu zapewnienie jedynie pewnego minimum rozwiązań prawnych dla zapewnienia kierunkowej zgodności z prawem UE w kilku ściśle określonych sprawach związanych z transpozycją i implementacją dyrektywy 2001/18/WE. Trudno powiedzieć, czy takie minimum będzie wystarczające dla zapewnienia pełnej zgodności, zwłaszcza jeśli chodzi o możliwość wprowadzania ograniczeń stosowania produktów GMO.

4. Ograniczenie zakresu projektu ustawy do kilku spraw oraz rezygnacja z niektórych rozwiązań wydaje się być świadomą decyzją polityczną. Ocena tej decyzji pozostawiona być musi debacie politycznej i nie jest przedmiotem niniejszych uwag.

5. Zastanawiać się natomiast można, czy przyjęte w projekcie z grudnia 2014 roku rozwiązania są wystarczająco precyzyjne, wewnętrznie spójne i dostatecznie rozbudowane dla osiągnięcia deklarowanych celów. W tym zakresie projekt jak się wydaje ma pewne niedociągnięcia i wymaga pewnych uzupełnień i poprawek. Wskazane sa one w uwagach szczegółowych.

6. W uwagach ogólnych wskazać natomiast należy wątpliwość czy deklarowany w Uzasadnieniu do projektu cel zwiększenia stopnia bezpieczeństwa dla zdrowia ludzi i środowiska osiągnięty być może bez próby chociażby określenia zasad koegzystencji upraw GMO z innymi rodzajami upraw oraz podstawowych obowiązków podmiotów stosujących uprawy GMO. W prawie UE sprawy te wydają się być powiązane, choć określone w różnych aktach prawnych o różnym charakterze.

Uwagi szczegółowe

Powiadamianie społeczeństwa o rozporządzeniu RM

1. Projekt przewiduje w art. 48 ust 4 pkt 3) powiadamianie społeczeństwa o wydaniu rozporządzenia Rady Ministrów zakazującego lub ograniczającego stosowania produktów GMO odwołując się generalnie do zasad i trybu powiadamiania społeczeństwa określonych w przepisach o dostępie do informacji o środowisku.. Odwołanie to jest bardzo nieprecyzyjne. Nie wiadomo czy chodzi tutaj o ustawę z 3 X 2008 o udostępnianiu informacji.. (ustawa ooś) czy tylko o jej przepisy o dostępie do informacji. Zasady powiadamiania społeczeństwa określone są w tej ustawie w art.3 ust.1 pkt 11 określającym definicję „podania informacji do publicznej wiadomości” natomiast w Dziale II tej ustawy zawierającym przepisy o dostępie do informacji jest tylko mowa o udostępnianiu informacji na wniosek oraz publicznie dostępnych wykazach i upowszechnianiu informacji droga elektroniczną. Projekt nowelizacji ustawy GMO zawiera wprawdzie propozycje zmian pewnych przepisów ustawy ooś ale w żaden sposób nie dotyczy to powiadamiania społeczeństwa.

2. Celowe wydaje się sprecyzowanie omawianego tutaj przepisu projektu, najlepiej poprzez wyraźne określenie sposobów powiadamiania społeczeństwa o wydaniu wspomnianego rozporządzenia RM. Może to być poprzez ogłoszeniu w prasie o zasięgu krajowym oraz umieszczenie odpowiedniego powiadomienia na stronach właściwych przedmiotowo ministerstw (ministerstwa środowiska, rolnictwa itp.) oraz służb i inspekcji.

Zakres danych ujętych w Rejestrze Upraw GMO i wpisy do rejestru

3. Zakres danych w Rejestrze Upraw GMO nie obejmuje wszystkich danych ujętych w zgłoszeniu uprawy GMO. O ile uzasadnione względami ochrony danych osobowych jest nieujmowanie w Rejestrze danych zgłaszającego (art.49b ust 1pkt 1), to trudno wskazać przyczynę nieuwzględnienia w Rejestrze Upraw GMO informacji o lokalizacji uprawy na działce ewidencyjnej (art.49b ust 1pkt 6).

4. W projekcie brak jest przepisów nakazujących odmowę przyjęcia zgłoszenia nieodpowiadającego wymaganiom prawa.

5. W projekcie brak jest zobowiązania wojewódzkich inspektorów do dokonywania wpisu niezwłocznie po otrzymaniu zgłoszenia.

6. W projekcie brak jest szczegółów dotyczących sposobu prowadzenia Rejestru Upraw GMO lub upoważnienia do określenia tego w akcie niższej rangi.

7. Celowe wydaje się wprowadzenie do ustawy zobowiązania do takiego prowadzenia Rejestru, aby umożliwiał on osobom bez wykształcenia specjalistycznego łatwe zidentyfikowanie upraw GMO w danej okolicy - na szczeblu co najmniej gminy.

Dostęp do Rejestru Upraw GMO

8. Rejestr Upraw ma być wprawdzie jawny ale jego użyteczność w praktyce może być ograniczona. Podstawowym, jak się wydaje, przewidzianym przez projekt sposobem jego dostępności ma być dostęp w drodze elektronicznej.

9. W wersji projektu z 31 grudnia 2014 brak jest przepisu zawartego w Tabeli Rozbieżności (art 50a ust 5) precyzującego, iż Rejestr Upraw udostępnia się na stronie podmiotowej urzędu obsługującego Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

10. Powstaje pytanie czy zapewnienie jedynie dostępu elektronicznie na stronie Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa jest skutecznym sposobem powiadamiania społeczeństwa, zwłaszcza rolników o prowadzonych w ich sąsiedztwie uprawach GMO?

11. Celowe wydaje się uzupełnienie projektu ustawy o postanowienia zmierzającego do zapewnienia większej skuteczności powiadamiania społeczeństwa o wpisach do Rejestru Upraw GMO. Zaproponować można nałożenie na gminy obowiązku udostępniania nieodpłatnie dotyczących ich terenu fragmentów Rejestru w formie papierowej.

12. Zastanowić się też można nad nałożeniem na organ wykonawczy gminy obowiązku corocznego sprawozdania dla Rady Gminy nt. upraw GMO na terenie gminy.