Wrocław, dnia 12 stycznia 2015 r. dr Jerzy Jendrośka Szanowny Pan Uwagi do projektu ustawy 1. W odpowiedzi na pismo Ministra Środowiska z dnia 12 grudnia 2014 r.(1) (otrzymane faksem dnia 5 stycznia 2015 r.) dotyczące konsultacji projektu ustawy o zmianie ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (dalej: ustawa ooś) oraz niektórych innych ustaw, przedstawiamy poniżej swoje uwagi. 2. Przedstawione uwagi dotyczą zarówno bezpośrednio proponowanych w projekcie zmian, jak też innych – związanych z zakresem tematycznym nowelizacji - przepisów ustawy ooś, których zmiana nie została w projekcie zaproponowana. 3. Oprócz poniższych uwag, autorzy niniejszego opracowania przygotowali także – na zlecenie WWF Polska - pakiet propozycji zmian ustawy ooś zmierzających do poprawy egzekwowalności decyzji środowiskowej (przedstawionych już przez WWF w ramach konsultacji projektu ustawy). Art. 3 ust. 1 pkt 13a) 4. W projekcie nowelizacji proponuje się dodanie definicji „planowanego przedsięwzięcia”. Oznacza ono, że przedłużenie okresu funkcjonowania danego przedsięwzięcia, takiego jak np. przetwarzanie odpadów czy wydobycie kopalin – czyli wydanie dla nich kolejnej decyzji zezwalającej na prowadzenie danej działalności (zezwolenia z ustawy o odpadach, koncesji itp.) nie będzie już musiało być poprzedzane decyzją środowiskową. 5. Rozwiązanie takie należy ocenić negatywnie – za taką oceną przemawia kilka argumentów: a) Sama dyrektywa 2011/92, zmieniona dyrektywą 2014/52, przewiduje w art. 8a ust. 6 obowiązek sprawdzania aktualności wyników oceny oddziaływania na środowisko (w omawianym projekcie ustawy przyjmuje się, że aktualność ta wynosić będzie 6, a w niektórych wypadkach 10 lat). Oznacza to, że nie można pozwolić, aby raz wykonana OOŚ była uznawana za aktualną w przypadku przedłużenia okresu danej – mającej znaczące oddziaływanie na środowisko – działalności. Powodowałoby to bowiem, że zezwolenie na kontynuację „znaczącego oddziaływania na środowisko” – przekraczającą zatwierdzony pierwotnie zakres (w tym wypadku: czas trwania) wydawane jest niejako na podstawie oceny oddziaływania na środowisko przeprowadzonej przed wydaniem decyzji pierwotnej. b) Rozważając ten problem należy rozróżnić dwa rodzaje przedsięwzięć: w przypadku jednych przedsięwzięć główne oddziaływanie na środowisko wynika z samej ich budowy (przekształcenia środowiska związanego z wykonaniem przedsięwzięcia), natomiast w przypadku przedsięwzięć innego rodzaju główne obciążenie środowiska wiąże się z ich eksploatacją (funkcjonowaniem) – dotyczy to np. przetwarzania odpadów, eksploatacji instalacji powodującej emisję, wydobycia kopalin.
Argumenty przedstawione przez Komitet należy uznać za trafne i odnoszące się do wszystkich przedsięwzięć, w których następuje przedłużenie okresu trwania pierwotnie zatwierdzonej działalności. Pogląd o potrzebie sprawdzania aktualności wyników OOŚ wyraziła też rzecznik generalna Kokott w opinii w sprawie C-416/10 (Krizan) – pkt 126-132. Co prawda Trybunał nie odniósł się w kończącym tę sprawę wyroku do kwestii aktualności OOŚ, ale też nie zakwestionował przedstawionego w opinii rozumowania. Także w orzecznictwie NSA prezentowany jest pogląd o konieczności ponownego przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko przed wydaniem kolejnej, analogicznej do poprzedniej, decyzji z zakresu gospodarki odpadami. W wyroku z 23.06.2014 r. (II OSK 3128/13) NSA – w ślad za WSA w Krakowie – stwierdził, że: c) Zgodnie z art. 6 ust. 10 Konwencji z Aarhus: W przepisie tym nie chodzi tylko o zmianę warunków zezwolenia na przedsięwzięcie, ale także o ponowne rozważenie zezwolenia dla takiej samej (kontynuowanej) działalności (w wersji angielskiej przepis Konwencji brzmi: „…when a public authority reconsiders or updates the operating conditions…”) W Polsce miejscem w procedurze, gdzie przewidziana jest procedura udziału społeczeństwa jest postępowanie w sprawie wydania decyzji środowiskowej, w związku z wyłączenie jej wydawania w odniesieniu do przedłużania pozwolenia powodowałoby także niemożność wypełnienia cytowanego przepisu Konwencji. Co prawda w dwóch orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości (w sprawach C-275/09, Brussels Hoofdstedelijk Gewest oraz C-121/11, Pro-Braine) wskazano, że samo przedłużenie funkcjonowania przedsięwzięcia, bez dokonywania w nim fizycznych zmian, nie stanowi „przedsięwzięcia” w rozumieniu dyrektywy EIA, ale podczas zorganizowanego w marcu 2014 r. spotkania przedstawicieli Komitetu ds. Przestrzegania Konwencji z Aarhus z sędziami Trybunału i rzecznikami generalnymi przedstawiciele Trybunału przyznali, że istotnie wydając ww. wyroki nie brali pod uwagę art. 6 ust. 10 Konwencji z Aarhus, co nie było właściwe. W związku z tym, w przyszłości można by spodziewać się zmiany dotychczasowej linii orzeczniczej w tym względzie (zwłaszcza, w takim kierunku zmierzała już powołana wyżej opinia rzecznika w sprawie Krizan). 6. W świetle przedstawionych wyżej argumentów sugeruje się usunięcie zdania drugiego z definicji „planowanego przedsięwzięcia”. Art. 12 7. Proponowane w tym artykule wyłączenie trybu wnioskowego w odniesieniu do informacji z bazy danych OOŚ należy uznać za sprzeczne z dyrektywą 2003/4. 8. W związku z tym należy sugerować pozostawienie dotychczasowego brzmienia art. 12 ust. 1 – tym bardziej, że jak wskazuje praktyka i doświadczenie dotyczące publicznie dostępnych wykazów, jakość prowadzonych baz elektronicznych jest, delikatnie mówiąc, daleka od doskonałości. Art. 21 ust. 4 9. Proponuje się, aby dodany ust. 4 brzmiał: Dane o raportach o oddziaływaniu na środowisko także wpisuje się do wykazów danych, ale organ sam ich nie wytwarza, tylko otrzymuje od inwestora. Art. 26 10. Ustęp 1 w artykule 26 jest obecnie nagminnie błędnie interpretowany przez organy administracji.
11. Niezasadna wydaje się propozycja usunięcia ust. 3 i 4 z art. 26. Przepisy te zostały włączone do ustawy, aby rozwiązać pojawiające się wcześniej (przed ich wprowadzeniem) problemy praktyczne – w praktyce przepisy te wydają się przydatne. Uzasadnienie projektu zmian nie tłumaczy tej kwestii. 12. Ponadto zasadne byłoby wprowadzenie do art. 26 (np. jako ostatni akapit) przepisu wzorowanego na art. 15 ust. 2 ustawy dip. Przepis taki dawałby większość pewność osobie wnioskującej o udostepnienie informacji, która często nie wie jakiej ilości dokumentów ma się spodziewać i na jaką kwotę opłaty powinna się przygotować. W praktyce wnioskodawcy zaskoczeni są często zbyt wysoką kwotą opłaty, która jest już jednak naliczona i jest już za późno na modyfikację wniosku o informację. Art. 30 13. Proponuje się oznaczenie dotychczasowej treści art. 30 jako ust. 1 i dodanie ust. 2 i 3 w brzmieniu: 2. Organy administracji, o których mowa w ust. 1, zapewniają możliwość udziału społeczeństwa na wczesnym etapie postępowania, gdy wszystkie warianty rozpatrywane w ramach danego postępowania są jeszcze możliwe, a udział społeczeństwa może być skuteczny. 14. Dodanie ustępu 2 wynika z konieczności implementacji art. 6 ust. 4 Konwencji z Aarhus oraz art. 6 ust. 4 dyrektywy 2011/92 (po zmianach dokonanych dyrektywą 2014/52). 15. Dodanie ustępu 3 wynika z konieczności implementacji art. 15 i art. 62 przyjętych przez Spotkanie Stron Konwencji z Aarhus w lipcu 2014 tzw. Maastricht Recomendations on Promoting Effective Public Participation in decision-making in Enviornmental Matters. Podobne zalecenie zawarte jest w wytycznych GDOŚ z 2012 (Zmiany w postepowaniach…, str. 59). Art. 33 16. Proponuje się, aby art. 33 ust. 1 (wprowadzenie do wyliczania) brzmiał: Dodanie słów „i w sposób właściwy i skuteczny” wynika z konieczności implementowania w pełni art. 6 ust. 2 Konwencji z Aarhus. 17. Proponuje się, aby art. 33 ust. 1 pkt 5 brzmiał: Dodanie słów „lub miejscach” wynika z konieczności implementowania art. 6 ust 2 punkt f) znowelizowanej dyrektywy 2011/92 (po zmianach dokonanych dyrektywą 2014/52), gdzie mowa o „miejscach” w liczbie mnogiej. Dodanie słów „a także o adresie strony internetowej, gdzie jest ona udostępniona” wprowadziłoby obowiązek, aby niezbędna dokumentacja sprawy była nie tylko wykładana w formie papierowej w wybranych miejscach, ale także umieszczana na stronie internetowej organu. 18. Proponuje się, aby art. 33 ust. 1 pkt 7 brzmiał: Dodanie słów „co najmniej” wynika z konieczności implementacji art. 6 ust. 3 Konwencji z Aarhus nakazującej określenie „rozsądnych ram czasowych” dla udziału społeczeństwa oraz art. 6 ust. 6 znowelizowanej dyrektywy 2011/92, gdzie mowa o „odpowiednich ramach czasowych”. 19. Proponuje się dodanie w art. 33 ustępu 3 w brzmieniu: Dodanie tego przepisu wynika z konieczności implementowania art. 6 ust. 3 Konwencji z Aarhus oraz art. 6 ust. 6 znowelizowanej dyrektywy 2011/92, gdzie wyraźnie nakazuje się zapewnienie rozsądnego terminu na różne etapy postepowania, w tym w szczególności na: (1) poinformowanie społeczeństwa i (2) na przygotowanie się i złożenie uwag. Można to zrobić, tak jak w niektórych krajach, określając odrębnie terminy na poszczególne etapy – albo też dając wytyczne dla organu co do sposobu wyznaczania początku terminu na składania uwag. Art. 35 20. Proponuje się usunięcie art. 35, ponieważ: 1) w pewnych sytuacjach może on budzić wątpliwości pod względem zgodności z Konwencją z Aarhus i dyrektywą 2011/92 - przepisami o obowiązku zapewnienia „rozsądnych ram czasowych” na udział społeczeństwa. Okres na składanie uwag i wniosków (nawet po zmianie z 21 dni na 30 dni) jest okresem minimalnym dopuszczalnym przez dyrektywie i o ile dla niektórych - mniejszych - przedsięwzięć może będzie to okres wystarczający, ale dla dużych i skomplikowanych może to być za mało. Jednocześnie art. 35 nie pozwala na wzięcie pod uwagę wniosków zgłoszonych po tak wyznaczonym terminie. Co więcej, jest tutaj zróżnicowanie społeczeństwa, gdyż zarówno organizacje ekologicznej jak i strony postępowania mogą składać swoje uwagi i wnioski w toku całego postępowania zaś ogół społeczeństwa tylko w wyznaczonym czasie. 2) Ponadto art. 35 należy uznać za niezgodne z ogólnymi zasadami Kpa, nakazującymi organowi administracji rozpatrzenie całego dostępnego materiału dowodowego i dążenie do ustalenia prawdy obiektywnej (art. 7 i 77 Kpa). Tymczasem uwagi i wnioski składane przez społeczeństwo, w tym po upływie terminu, stanowią część materiału dowodowego sprawy (mogą zawierać istotne dla sprawy informacje), a - zgodnie z art. 35 - organ nie ma prawa wziąć ich pod uwagę. Jeżeli usunięcie tego przepisu okaże się z jakichś przyczyn nieakceptowalne, to należałoby co najmniej zmodyfikować go poprzez sformułowanie: Art. 39 21. Proponuje się, aby art. 39 ust. 1 pkt 2 brzmiał: „2) możliwościach zapoznania się z niezbędną dokumentacją sprawy oraz o miejscu, w którym jest ona wyłożona do wglądu, a także o adresie strony internetowej, gdzie jest ona udostępniona;” Uzasadnienie dodania słów „a także o adresie strony internetowej, gdzie jest ona udostępniona” – analogiczne jak w przypadku art. 33 ust. 1 pkt 5. 22. Proponuje się dodanie ust. 3 w art. 39 - w brzmieniu: 3. Organ prowadzący postępowanie określając możliwości zapoznania się z niezbędną dokumentacją sprawy oraz wyznaczając miejsce lub miejsca wyłożenia jej do wglądu i uzyskania stosownych informacji, a także wyznaczając miejsce i termin składania uwag i wniosków oraz początek tego terminu, bierze pod uwagę przedmiot i stopień skomplikowania oraz objętość dokumentacji sprawy a także konieczność zapewnienia wystarczającej ilości czasu na skuteczne podanie do publicznej wiadomości informacji, o których mowa w ust 1 i na zapoznanie się przez społeczeństwo z tą dokumentacją i odpowiednie przygotowanie się do skutecznego uczestniczenia w postępowaniu. Proponowane zmiany są konsekwencją zmian proponowanych w art. 33. Jeśli zostanie wprowadzona zmiana do art. 33, to analogicznie powinno być i w art. 39. Art. 41 23. Proponuje się nadać art. 41 brzmienie: Art. 41. Uwagi lub wnioski złożone po upływie terminu, o którym mowa w art. 39 ust. 1 pkt 4, można pozostawić bez rozpatrzenia. Jeśli zostanie wprowadzona zmiana do art. 35, to analogicznie powinno być i w art. 41. Art. 44 24. Proponuje się nadanie art. 44 brzmienia: „Organizacje ekologiczne, które powołując się na swoje cele statutowe, zgłoszą chęć uczestniczenia w określonym postępowaniu wymagającym udziału społeczeństwa, uczestniczą w nim na prawach strony, jeżeli złożyły wniosek o rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym lub złożyły zgłoszenie stowarzyszenia zwykłego do starosty minimum 12 miesięcy przed dniem wszczęcia postępowania przez organ danej instancji. Przepisu art. 31 § 4 Kodeksu postępowania administracyjnego nie stosuje się.” 25. Ze względu na przedłużające się często nadmiernie procedury rejestracyjne w KRS zasadne byłoby wprowadzenie zasady, zgodnie z którą 12-miesięczny termin liczyłby się już od złożenia wniosku o rejestrację, a więc faktycznego założenia organizacji. Jednocześnie w momencie przystąpienia do postępowania na prawach strony organizacja musiałaby już taką rejestrację posiadać (podobnie jak dotychczas musiałaby być organizacją już formalnie istniejącą, tj. zarejestrowaną). Art. 63 ust. 2a 26. Proponowany do wprowadzenia w art. 63 ust. 2a wydaje się sformułowany w sposób nielogiczny i niejasny. Byłoby to sformułowanie jaśniejsze – tym bardziej, że analogicznie sformułowany jest art. 84 dotyczący treści decyzji środowiskowej wydanej bez przeprowadzenia OOŚ. Art. 70 ust. 1 27. Proponuje się nadanie punktowi 3 brzmienia: „3) właściwego marszałka województwa lub starosty, jeżeli planowane przedsięwzięcie kwalifikowane jest jako instalacja wymagająca wydania pozwolenia, o którym mowa w art. 180 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska” W dodanym pkt 3) przewidziano jedynie zasięganie opinii marszałka województwa, a przecież pozwolenia emisyjne, w tym zintegrowane, wydawane się także przez starostów. 28. Dodatkowo, zasadne byłoby uwzględnienie wśród konsultowanych organów także dyrektora RZGW, który przecież także jest organem mającym kompetencje w ochronie środowiska – a więc organem, o którym mowa w art. 6 ust. 1 dyrektywy. Art. 74a 29. Zastanawiać się można na ile zasadne jest wprowadzenie dość rygorystycznych wymagań dla autorów karty informacyjnej przedsięwzięcia. Art. 97 ust. 4b 30. W przepisie tym słusznie sprecyzowano elementy raportu dla przedsięwzięcia mogącego znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natura 2000 – tak, aby było jasne czy przedsięwzięcie spełnia przesłanki z art. 6 ust. 4 dyrektywy habitatowej (art. 34 ustawy o ochronie przyrody). Przypisy: |
Jendro¶ka Jerzmański Bar i Wspólnicy. Prawo gospodarcze i ochrony ¶rodowiska. Sp. z o.o. |